KHALIFAH UMAR BIN AL-KHATTAB

1. PENDAHULUAN

Saidina Umar bin al-Khattab telah dilahirkan pada 13 tahun selepas kelahiran junjungan mulia Nabi Muhammad iaitu pada tahun 583 Masihi. Nama sebenar beliau ialah Umar bin al-Khattab bin Naufal. Beliau berketurunan Bani A’di daripada golongan Arab Quraisy. Beliau telah diberi gelaran al-Farouk yang membawa maksud pemisah antara hak dan batil; dan beliau sangat terkenal dengan sikapnya yang tegas, berani dan berterus-terang. Tarikh perlantikannya sebagai Khalifah kedua kerajaan Islam ialah pada hari Selasa, 22 Jamadilawal tahun ke 13 Hijrah bersamaan 634 Masihi. Beliau telah memerintah selama 10 tahun 6 bulan hingga tahun 644 Masihi sebelum wafat di usia 63 tahun di bulan Zulhijjah bersamaan tahun 23 Hijrah.
Berkenaan cara perlantikan beliau pula, Saidina Abu Bakar as-Siddiq telah menamakan beliau sebagai penggantinya ketika sedang sakit sebelum Saidina Abu Bakar wafat. Malah, Saidina Abu Bakar turut meminta pendapat dan pandangan orang ramai mengenai keputusannya untuk melantik Saidina Umar sebagai penggantinya. Wasiat Saidina Abu Bakar untuk melantik beliau sebagai waris Khalifah empayar Islam Madinah telah ditulis oleh Saidina Uthman bin Affan.

2. SUMBANGAN KHALIFAH UMAR BIN AL-KHATTAB

Zaman pemerintahan Saidina Umar bin al-Khattab turut dianggap pengkaji sejarah Islam sebagai zaman keemasan tamadun Islam terutamanya kerajaan Islam Madinah kerana polisi pentadbiran dan pemwujudan beberapa pembaharuan dalam pentadbiran yang telah membawa banyak perubahan yang berjaya kepada kerajaan yang unggul pada ketika itu telah disusun rapi oleh pentadbiran Saidina Umar bin al-Khattab.

2.1. Menyusun Semula Majlis Syura

Antara sumbangan terpenting Saidina Umar al-Khattab kepada ketamadunan Islam ialah menyusun semula majlis Syura yang dianggotai oleh wakil daripada golongan muhajirin dan ansar. Malah, beliau turut mengisytiharkan penggunaan kalendar mengikut tahun Hijrah.

2.2. Menyusun Semula Undang-Undang Tanah

Selain itu, beliau turut menyusun semula undang-undang tanah negara dan menyusun semula pentadbiran tanah yang di bawah penguasaan kerajaan Islam di mana tanah-tanah tersebut dinamakan sebagai harta negara. Saidina Umar juga telah membahagikan jajahan takluk Islam kepada beberapa wilayah dan melantik wali atau gabenor sebagai ketua untuk bertindak sebagai pentadbir awam dan panglima tentera. Malah, wilayah yang telah dibahagikan turut dipecahkan lagi kepada beberapa kawasan seperti Mekah, Madinah, Palestin, Kufah, Jazirah dan Basra untuk melancarkan lagi sistem pentadbiran.

2.3. Menubuhkan Jabatan Kerajaan

Di samping itu, Saidina Umar al-Khattab juga telah menubuhkan beberapa jabatan penting seperti Jabatan Tentera, Jabatan Polis, Jabatan Percukaian dan Jabatan Perbendaharaan Negara. Seorang setiausaha diletakkan di setiap jabatan tersebut untuk mengetuai pentadbiran jabatan tersebut. Selain itu, beliau telah memisahkan Jabatan Kehakiman daripada jabatan lain. Seorang hakim pula telah dibayar gaji bulanan yang tinggi, sekitar 500 dirham untuk mengelakkan salah laku dalam menjalankan tugas.

 2.4. Menghantar Guru-Guru Agama Ke Seluruh Wilayah

Dalam sistem pendidikan; Saidina Umar al-Khattab telah mengembangkan pengajaran al-Quran dengan penyediaan madrasah di kawasan masjid dan beliau turut menghantar guru-guru agama ke seluruh wilayahnya untuk mengembangkan sistem pendidikan. Sebagai contoh, Abu Sufyan pernah diutuskan ke kawasan pedalaman untuk mengajar orang Badwi di kawasan tersebut.

2.5. Menyusun Semula Tentera Islam

Dalam pada itu, Saidina Umar al-Khattab juga telah mempertingkatkan lagi ketamadunan Islam pada masa itu dengan menyusun semula tentera Islam dengan mewujudkan pasukan tentera sukarela dan pasukan tentera tetap. Mereka juga diberikan gaji yang tetap dan pakaian seragam. Markas tentera dan kubu-kubu pertahanan turut dibina di bandar-bandar utama dan sempadan yang menghadap negara musuh seperti di Madinah, Kufah, Fustat dan Basrah. Pada zaman pemerintahannya juga, harta ghanimah tidak lagi diberi kepada tentera Islam setelah sistem gaji diperkenalkan.

2.6. Membina Terusan Dan Tali Air

Dalam bidang ekonomi pula, beliau juga telah membina terusan dan tali air untuk menambahkan lagi hasil pertanian seperti Empangan Abu Musa di Basrah dan Terusan Amirul Mukminin sepanjang 111 kilometer di Mesir. Rakyat juga telah digalakkan untuk meneroka tanah baru untuk pertanian di samping mengusahakan tanah terbiar.

2.7. Memperkenalkan Sistem Cukai

Saidina Umar al-Khattab turut memperkenalkan pelbagai jenis cukai untuk mempertingkatkan lagi pendapatan negara. Contonhya jizyah yang dikenakan kepada golongan zimmi (golongan bukan Islam yang hidup dalam pemerintahan kerajaan Islam) adalah tidak memberatkan mereka. Begitu juga dengan kharaj yang dikenakan ke atas hasil tanaman. Melalui sistem cukai ini, beliau telah berjaya menubuhkan Baitulmal. Saidina Umar bin al-Khattab juga telah diberi gelaran sebagai amirul mukminin atas kepimpinannya.

3. KESIMPULAN

Umar al-Khattab telah memberi sumbangan yang besar kepada masyarakat semasa pemerintahan beliau.

Ukhtuka Fi Islam

Farah ‘Ullya Lutpi

SMKA Syeikh Abdul Malik, Kuala Terengganu